Czym jest SEPARACJA OLEJU W SMARACH?
Smary plastyczne składają się z oleju bazowego, zagęszczacza oraz dodatków uszlachetniających. W praktyce to właśnie olej odpowiada za właściwe smarowanie, a zagęszczacz pełni funkcję nośnika – utrzymuje olej w miejscu i kontroluje jego uwalnianie.
W pewnych warunkach może jednak dojść do zjawiska, które nazywamy separacją oleju, czyli jego wydzielaniem się z masy smaru. To naturalny proces fizyczny, ale jeśli jest zbyt intensywny, może pogorszyć działanie smaru, a nawet doprowadzić do uszkodzenia urządzenia.
Na czym polega separacja oleju w smarach?
Separacja oleju (inaczej wydzielanie lub przesączanie oleju) to proces, w którym olej oddziela się od struktury smaru i wypływa na zewnątrz – np. na ściankę opakowania, do wnętrza maszyny lub poza obszar smarowania.
Może to wystąpić:
- podczas przechowywania, zwłaszcza w wysokiej temperaturze,
- pod wpływem ciśnienia lub odśrodkowych sił roboczych,
- przy długotrwałej pracy w trudnych warunkach (ciepło, obroty),
- gdy smar jest źle dobrany lub nieprawidłowo przechowywany.
Czy separacja oleju jest zjawiskiem negatywnym?
Nie zawsze. W kontrolowanym zakresie separacja jest wręcz zjawiskiem pożądanym – umożliwia powolne, stopniowe uwalnianie oleju z wnętrza smaru do powierzchni tarcia, gdzie rzeczywiście dochodzi do smarowania.
Jednak nadmierna separacja może prowadzić do:
- rozwarstwienia smaru,
- zmniejszenia przyczepności i stabilności,
- niewystarczającego smarowania,
- zanieczyszczenia otoczenia i wypływu oleju poza układ.
W skrajnych przypadkach może dojść do zatarcia mechanizmu – mimo obecności smaru, brakuje rzeczywistego filmu olejowego.
Praktyczne sytuacje oddzielania oleju:
Podczas transportu smarów w kartuszach (tubach) może dojść do niewielkiego wydzielenia się oleju bazowego, który przedostaje się na powierzchnię opakowania zbiorczego, na przykład kartonu. Takie zjawisko jest typowe i wynika z naturalnych właściwości smaru. Nie wpływa ono na jakość produktu i nie stanowi podstawy do zgłoszenia reklamacji.
W przypadku smarów dostarczanych w większych opakowaniach, takich jak wiadra lub beczki, po dłuższym przechowywaniu można zaobserwować warstwę oleju unoszącą się na powierzchni. Przed użyciem zaleca się dokładne wymieszanie zawartości w celu ponownego połączenia fazy olejowej z zagęszczaczem. Można to zrobić ręcznie – np. za pomocą łopatki lub mieszadła wolnoobrotowego.
Nie należy stosować szybkoobrotowych narzędzi mechanicznych, takich jak mieszadła mocowane do wiertarek, ponieważ zbyt intensywne mieszanie może wprowadzić nadmiar powietrza do struktury smaru. Takie napowietrzenie może negatywnie wpłynąć na jego właściwości użytkowe, zwłaszcza stabilność mechaniczną i odporność na działanie sił ścinających.
Co wpływa na skłonność smaru do separacji?
Najczęstsze czynniki to:
- Rodzaj zagęszczacza – np. smary litowe mają umiarkowaną stabilność, ale smary bentonitowe lub poliuretanowe mogą być bardziej podatne na rozwarstwienie.
- Typ oleju bazowego – lekkie oleje syntetyczne mogą łatwiej się wydzielać niż oleje mineralne o wyższej lepkości.
- Temperatura – im wyższa, tym większe ryzyko separacji (dotyczy to zarówno przechowywania, jak i pracy).
- Czas składowania – starszy smar może wykazywać większą separację.
- Wibracje i wstrząsy – np. podczas transportu.
Jak ograniczyć niepożądaną separację?
- Przechowuj smary w temperaturze 15–25 °C, bez narażania na bezpośrednie słońce i nagrzewanie.
- Rotuj zapasy – nie magazynuj smarów latami (zasada FIFO – first in, first out).
- Unikaj transportu w warunkach powodujących nadmierne wibracje.
- Nie mieszaj smarów o różnych typach zagęszczaczy bez konsultacji z producentem.
- Wymieszaj smar po dłuższym magazynowaniu, jeśli zauważysz warstwę oleju na powierzchni.
